Từ láy là một trong 2 dạng của từ phức, từ còn lại là từ ghép. Cả hai loại từ này đều có cấu tạo từ 2 tiếng trở lên và thường được sử dụng trong văn bản, giao tiếp. Tuy nhiên có nhiều người chưa phân biệt được thế nào là từ ghép, từ láy là gì? Hãy cùng theo dõi bài viết này để tìm ra sự khác biệt giữa 2 loại từ phức này.
Từ láy là gì?
Từ láy là dạng đặt biệt của từ phức, được cấu tạo từ 2 tiếng, trong đó phần nguyên âm hoặc phụ âm được láy giống nhau hoặc chỉ 1 phần nguyên âm và phụ âm láy như nhau. Khác với từ ghép đa phần các từ cấu thành đều có nghĩa, từ láy có thể chỉ 1 từ có nghĩa, có thể không từ nào có nghĩa khi đứng riêng một mình.
Từ láy thường đươc sử dụng nhiều
trong thơ ca, tác phẩm văn học để mô tả, nhấn mạnh vẻ đẹp phong cảnh con người
hoặc diễn đạt cảm xúc, tâm trạng, âm thanh và nhiều hoạt động khác.
Các loại từ láy
Về cơ bản từ láy đươc chia thành
2 loại gồm từ láy toàn bộ và từ láy bộ phận.
Từ láy toàn bộ: Là loại từ đươc láy giống nhau cả phần âm, vần, dấu
câu ví dụ như xanh xanh, ào ào. Đôi khi để nhấn mạnh một âm thanh hay hành động
mà dấu câu có thể khác nhau như thăm thẳm, lanh lảnh…
Từ láy bộ phận: Là loại từ được láy giống phần âm hoặc phần vần, dấu
câu có thể giống hoặc khác tùy vào cách người dùng muốn. Ví dụ như ngơ ngẫn,
lác đác, dào dạt… Từ láy bộ phận thường được sử dụng nhiều hơn từ láy toàn bộ
vì dễ phối vần và âm.
Cách phân biệt từ láy và từ ghép
Cấu tạo từ vựng Việt Nam phức tạp
và rất khó để nhận biết 2 loại từ này, dưới đây là một vài đặc điểm giúp bạn
xác định đâu là từ ghép và từ láy nhanh nhất.
Nghĩa của các từ tạo thành
Đối với từ ghép thì có thể cả 2 từ
tạo thành đều có nghĩa cụ thể, còn từ láy thì có thể không từ nào có nghĩa hoặc
chỉ đúng 1 từ có nghĩa.
Ví dụ: Hoa quả là từ ghép và từ “hoa”, “quả” khi đứng riêng đều có
nghĩa xác định. Còn từ long lanh thì chỉ “long” có nghĩa, còn “lanh” thì không
xác định là nghĩa như thế nào khi đứng riêng. Vì vậy ngoài dấu hiệu giống nhau
về âm hoặc vần thì nghĩa của từng từ sẽ quyết định đó là dạng từ nào.
Tiếng Việt có vốn từ đa dạng và
phong phú, vì vậy trong thời gian ngắn có thể bạn sẽ không thể phân biệt chính
xác giữa từ láy và từ ghép. Nhưng khi tiếp túc thường xuyên khi đọc nhiều bài
thơ, tiểu thuyết, truyện ngắn thì trình độ của bạn sẽ được nâng cao nhiều.
Ngoài ra, để phân biệt từ láy và từ đơn đa âm tiết, cần chú ý: “Nếu
hai hoặc nhiều tiếng không có nghĩa, có quan hệ âm vần nhưng tạo thành một từ
chỉ sự vật thì từ đó là từ đơn đa âm tiết.”.
Ví dụ: “tivi” là từ láy hay từ đơn? “ti” và “vi” khi tách riêng đều
không mang nghĩa, giữa hai chữ lặp lại vần “i” nên rất giống các dấu hiệu của một
từ láy. Tuy nhiên, tivi là danh từ chỉ sự vật, vì vậy đây là từ đơn đa âm tiết.
Thực chất từ “tivi” là từ mượn nước ngoài để chỉ một hệ thống điện tử viễn
thông.
Ta cũng có thể dựa vào một số đặc
điểm hình thức viết như có dấu “-” nối giữa các từ thì từ đó là từ mượn nước
ngoài – từ đơn đa âm tiết.
Ví dụ: ra-đa, ghi-đông…
Giữa 2 tiếng tạo thành từ, nếu
không có liên quan về âm hoặc vần thì đó chắc chắn là từ ghép và ngược lại là từ
láy.
Ví dụ: Cây lá là từ ghép và không có âm hoặc vần giống nhay, còn chắc
chắn thì phụ âm đầu giống nhau nên là từ láy.
Đảo vị trí các tiếng trong từ. Đối
với từ ghép khi ta đổi trật từ vị trí các tiếng thì vẫn có ý nghĩa cụ thể, còn
từ láy thì không có ý nghĩa nào.
Ví dụ: Từ “đau đớn” khi đảo vị trí thành “đớn đau” thì có nghĩa nên
đó là từ ghép. Từ “rạo rực” đổi lại thành “rực rạo” thì không có nghĩa gì, nên
là từ láy.
Một trong 2 từ là từ Hán Việt. Nếu
gặp từ có dấu hiệu như trên thì chắc chắn đó không phải là từ láy.
Ví dụ như từ “Tử tế” thì “tử” là từ Hán Việt, cho dù nó láy âm đầu
nhưng vẫn được xếp vào dạng từ ghép.
Lưu ý: Những từ được Việt hóa như tivi, rada là từ đơn đa âm tiết,
nó không được xếp là từ láy hoặc từ ghép.